Σίδερη

Η Σίδερη είναι χωριό του δήμου Φιλιατών στο νομό Θεσπρωτίας της Ηπείρου. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ο πληθυσμός της Σίδερης ανέρχεται στους 65 μόνιμους κατοίκους.

Ο οικισμός είναι κτισμένος σε υψόμετρο 270 μέτρων, σε τοποθεσία κοντά στον ποταμό Καλαμά και σε απόσταση περίπου 9 χιλιομέτρων ΝΑ των Φιλιατών. Ο πληθυσμός της Σίδερης ασχολείται κατά κύριο λόγο με την κτηνοτροφία και τη γεωργία. Εκκλησιαστικά υπάγεται στη Μητρόπολη Παραμυθίας, Φιλιατών, Γηρομερίου και Πάργας, ενώ η κεντρική εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο.

Στη Σίδερη βρίσκεται σπήλαιο το οποίο έχει κηρυχτεί ως μνημείο της φύσης και προστατευόμενη περιοχή λόγω των σταλαγμιτών και σταλακτιτών που διαθέτει αλλά και του εντοπισμού σημαδιών ανθρώπινης παρουσίας που ανάγονται στην προϊστορική εποχή.

Μνεία για τον οικισμό γίνεται σε οθωμανική απογραφή του 1827, σύμφωνα με την οποία διέθετε 60 οικογένειες. Σε μεταγενέστερες εκτιμήσεις του 1834 και του 1856 καταγράφονται 64 οικογένειες, ενώ οι κάτοικοι αναφέρονται ως ελληνικής καταγωγής. Η Σίδερη αναφέρεται το 1874 και από τον επίσκοπο Παραμυθίας Άνθιμο, ο οποίος σε έκθεσή του προς τον Ηπειρωτικό Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο Κωνσταντινουπόλεως σημειώνει τη λειτουργία ελληνικού κοινού σχολείου όπου φοιτούσαν τριάντα μαθητές. Τα έξοδα για τη λειτουργία του σχολείου καλύπτονταν από την κοινότητα και την τοπική ενορία.

Το 1895 η επίσημη απογραφή που διενεργήθηκε από την οθωμανική διοίκηση κατέγραψε στη Σίδερη 295 άτομα (148 άνδρες και 147 γυναίκες), κατανεμημένα σε 66 φορολογικούς χανέδες. Το ίδιο έτος, σύμφωνα με έκθεση που συνέταξε ο γενικός πρόξενος της Ελλάδας στα Ιωάννινα, ο οικισμός διέθετε ελληνικό δημοτικό σχολείο με έναν δάσκαλο και σαράντα μαθητές.

Η Σίδερη, όπως και η υπόλοιπη Θεσπρωτία, ενσωματώθηκε στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων. Στη διάρκεια της Κατοχής, ο εφημέριος του χωριού Βασίλειος Ιωάννου εκτελέστηκε στις 15 Ιουνίου του 1942 από μικτή ομάδα Ιταλών στρατιωτών και Τσάμηδων συνεργατών τους, ενώ την ίδια περίοδο σκοτώθηκαν άλλοι τρεις κάτοικοι του οικισμού.

Διοικητικά, μετά την ενσωμάτωση στο ελληνικό κράτος υπήχθη στην επαρχία Φιλιατών ως έδρα κοινότητας. Από το 1999 έως το 2010 σύμφωνα με την τότε διοικητική διαίρεση της Ελλάδας αποτελούσε έδρα κοινότητας του δήμο Φιλιατών. Από την 1η Ιανουαρίου του 2011 αποτελεί ιδία έδρα της ομώνυμης τοπικής κοινότητας, της δημοτικής ενότητας Φιλιατών, του ομώνυμου δήμου.